Şəhər və qəsəbə tipli yaşayış məntəqələrində geniş yayılmış müştərək mülkiyyətli daşınmaz əmlaklara çoxmərtəbəli yaşayış binaları, multifunksional komplekslər, rezidenslər və müxtəlif sahələrdən ibarət kommersiya əmlakları daxildir. Bu əmlaklar xüsusi mülkiyyət forması hesab olunur və fərqli mülkiyyətçilərə məxsus sahələrdən ibarət olur. Ümumi əmlak anlayışı bu tip daşınmaz əmlakın əsas xüsusiyyətidir.
Müştərək Mülkiyyətli Daşınmaz Əmlakın Mahiyyəti
Əsas Elementlər
Müştərək mülkiyyətli daşınmaz əmlak iki əsas xüsusiyyətə malikdir:
1. Ümumi əmlakların mövcudluğu: Bu, binada yerləşən yaşayış və ya qeyri-yaşayış sahələrinə əlavə olaraq bütün sahə mülkiyyətçilərinə birgə aid olan əmlakları əhatə edir.
2. Maliyyələşmə forması: Müştərək mülkiyyətin inşası bir və ya bir neçə investorun maliyyəsi ilə həyata keçirilir, lakin nəticədə çoxsaylı mülkiyyətçilərin maliyyə dəstəyi ilə formalaşır.
Ümumi Əmlak Nədir?
Ümumi əmlak dedikdə, binanın pilləkənləri, liftləri, həyət sahələri, zirzəmilər, çardaqlar, istilik və soyutma sistemləri, generatorlar, uşaq meydançaları kimi bütün sahə mülkiyyətçilərinə birgə xidmət edən sahələr və qurğular başa düşülür. Bu əmlaklar xüsusi mülkiyyətə aid deyildir və hər bir mülkiyyətçi onlardan məhdudiyyətsiz istifadə hüququna malikdir.
Maliyyələşmə Forması
Müştərək mülkiyyətin maliyyələşməsi ilkin mərhələdə tikinti şirkətləri və ya MTK-lar (Mənzil-Tikinti Kooperativləri) tərəfindən həyata keçirilir. Lakin bina istifadəyə verildikdən sonra ayrı-ayrı mülkiyyətçilərin maliyyə dəstəyi ilə ümumi əmlakın idarə edilməsi təmin olunur. Beləliklə, mənzillərin satışından sonra bina əsl müştərək mülkiyyətə çevrilir.
Müştərək Mülkiyyətin Hüquqi Tənzimlənməsi
Azərbaycanda daşınmaz əmlak hüquqları Azərbaycan Respublikasının Mənzil Məcəlləsi ilə tənzimlənir. Bu qanunvericilik çərçivəsində müştərək mülkiyyətli daşınmaz əmlakın əsas hüquqi prinsipləri aşağıdakılardır:
1. Mənzil və Ümumi Əmlak Hüquqları
Məcəllənin 37-ci maddəsinə əsasən, çoxmənzilli binada mülkiyyət əldə edən şəxs yalnız mənzilə deyil, binanın ümumi əmlakına da mülkiyyət hüququ qazanır. Bu o deməkdir ki, hər bir mülkiyyətçi ümumi əmlakdan istifadə və onun saxlanılması prosesinə birgə məsuliyyət daşıyır.
2. Ümumi Əmlakın İdarə Edilməsi
Ümumi əmlakın yararlı vəziyyətdə saxlanılması yükü bütün mülkiyyətçilərin üzərinə düşür. Bu öhdəlik bina sakinləri tərəfindən müəyyən edilən idarəetmə qurumları, məsələn, Mənzil Mülkiyyətçilərinin Müştərək Cəmiyyətləri (MMMC) vasitəsilə həyata keçirilə bilər.
3. MTK-ların Rolu
MTK-lar əmlakın inşasını maliyyələşdirən və mülkiyyətçilərin formalaşdırılmasına vasitəçilik edən qurumlardır. Lakin bina istifadəyə verildikdən sonra idarəetmənin sakinlər tərəfindən seçilmiş quruma təhvil verilməsi vacibdir.
Müştərək Mülkiyyətli Əmlakın Növləri
Müştərək mülkiyyətli daşınmaz əmlakların müxtəlif növləri mövcuddur:
- Tam yaşayış sahələri: Fərqli mülkiyyətçilərə aid olan mənzillər və onların ümumi sahələri.
- Kombinə edilmiş binalar: Həm yaşayış, həm də qeyri-yaşayış sahələrini əhatə edən binalar.
- Tam kommersiya binaları: Yalnız ticarət və ya ofis məqsədli istifadə üçün nəzərdə tutulmuş çoxsahəli əmlaklar.
Son illərdə Azərbaycanda xüsusilə Bakıda qarışıq tiplərdən ibarət çoxmənzilli binalar geniş yayılıb. Bu binaların aşağı mərtəbələrində ticarət və xidmət obyektləri yerləşir, yuxarı mərtəbələr isə yaşayış sahələri üçün nəzərdə tutulur.
Müştərək Mülkiyyətli Əmlakın Əhəmiyyəti
Müştərək mülkiyyətli daşınmaz əmlaklar müasir şəhər həyatının ayrılmaz hissəsidir. Bu əmlak növləri:
- Effektiv resurs istifadəsi təmin edir;
- Kollektiv məsuliyyət anlayışını genişləndirir;
- Şəhər infrastrukturlarının daha səmərəli idarə olunmasına imkan yaradır.
Müştərək mülkiyyətli daşınmaz əmlaklar müasir şəhər mühitində vacib rol oynayır. Bu əmlaklar təkcə yaşayış və qeyri-yaşayış sahələrini deyil, həm də ümumi istifadədə olan sahələri əhatə edir. Müştərək mülkiyyətin idarə edilməsi, sakinlərin hüquqları və öhdəlikləri mənzil mülkiyyətçiləri arasında birlik və əməkdaşlığın əhəmiyyətini ön plana çəkir.
Qanunvericilik çərçivəsində müştərək mülkiyyət hüquqlarının qorunması və bu əmlakların düzgün idarə edilməsi hər bir sakin üçün daha rahat və təhlükəsiz yaşayış şəraiti təmin edir.